W dniu 1 marca 2016 r. Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych (PFON) wraz z czterema partnerami, którymi są: Warmińsko-Mazurski Sejmik Osób Niepełnosprawnych (W-MSON), Lubelskie Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych - Sejmik Wojewódzki (LFOON-SW), Akademia Pedagogiki Specjalnej (APS) oraz kancelaria prawna Domański Zakrzewski Palinka sp. k. (DZP), rozpoczęło realizację projektu „Wdrażanie Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych – wspólna sprawa”.

Projekt jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014 - 2020, Osi Priorytetowej II. Efektywne polityki publiczne dla rynku pracy, gospodarki i edukacji, Działania 2.6 Wysoka jakość polityki na rzecz włączenia społecznego i zawodowego osób niepełnosprawnych. Projekt jest finansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Projekt będzie realizowany przez dwa lata. Jest on ważnym etapem wdrażania Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych (KPON), która ratyfikowana została przez Polskę we wrześniu 2012 r. Realizacja projektu jest również doniosłym wydarzeniem w postulowanym przez Konwencję procesie angażowania osób z niepełnosprawnościami do udziału w życiu publicznym i politycznym. Jedną z podstawowych intencji projektu jest stworzenie dogodnych warunków dla uczestnictwa osób z niepełnosprawnościami w tworzeniu oraz wdrażaniu ustawodawstwa i polityki celem wprowadzenia w życie Konwencji, a także w podejmowaniu wszystkich decyzji dotyczących tych osób (zgodnie z Art. 4 KPON).

Projekt został przygotowany zgodnie ze wskazówkami, jakie na temat prawidłowego sposobu wdrażania Konwencji zawiera sama Konwencja. Na kształt realizowanego projektu silnie wpłynęła także misja Polskiego Forum Osób Niepełnosprawnych, którą jest „jednoczenie sił społecznych i instytucjonalnych dla tworzenia warunków wyrównywania szans, równoprawnego uczestnictwa w głównym nurcie życia społecznego oraz walki z wszelkimi przejawami dyskryminacji osób z niepełnosprawnościami, aby mogły żyć godnie i w pełni korzystać z praw człowieka”. Koncepcja projektu formowała się również pod wpływem celów statutowych PFON dotyczących umacniania organizacji pozarządowych osób z niepełnosprawnościami oraz partnerskiej współpracy tych organizacji z władzą ustawodawczą i wykonawczą szczebla rządowego i samorządowego. Ponadto, projekt został przygotowany i będzie realizowany zgodnie z „Planem strategicznym Polskiego Forum Osób Niepełnosprawnych na lata 2015 - 2020. O równość, niezależność i godne życie osób z niepełnosprawnościami”.

Wiodącym działaniem prowadzonym w projekcie w 2016 r. będzie seria środowiskowych debat doradczo-programowych, które odbędą się w dziesięciu środowiskach osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności:

1. z niesprawnością ruchową,
2. wzrokową,
3. słuchową,
4. głuchoniewidomych,
5. z niepełnosprawnością intelektualną,
6. doświadczających problemów zdrowia psychicznego,
7. z całościowymi zaburzeniami rozwojowymi,
8. z niesprawnością spowodowaną zaburzeniami i urazami neurologicznymi,
9. spowodowaną chorobami przewlekłymi,
10. z niepełnosprawnością sprzężoną i wymagającą wysokiego poziomu wsparcia.

Seria dziesięciu debat w wymienionych środowiskach przeprowadzona zostanie w sześciu punktach kraju. Będą to miasta: Kraków, Wrocław, Lublin, Olsztyn (wymiennie z Gdańskiem), Poznań i Warszawa. W całej Polsce odbędzie się więc w sumie sześćdziesiąt takich debat, po sześć w każdym ze środowisk.

Funkcją środowiskowych debat doradczo-programowych jest umożliwienie poszczególnym środowiskom osób z niepełnosprawnościami przygotowania własnych, środowiskowych programów wdrażania Konwencji. Opracowując swoje programy środowiska uzyskają odpowiednią pomoc merytoryczną naukowców i ekspertów. Zaś tematyka debat dotyczyć będzie m.in. uzyskania aktualnej „fotografii” sytuacji osób z niepełnosprawnościami, stanu realizacji ich praw, zaspokojenia potrzeb i oczekiwań, a także poznaniu opinii poszczególnych środowisk w sprawie wdrażania KPON. W trakcie debat omówione zostaną także kierunki działań, jakie powinny zostać podjęte, aby zapewnić osobom z niepełnosprawnościami pełne i równe korzystanie z praw człowieka oraz z podstawowych wolności na równi ze wszystkimi obywatelami.

Organizatorami debat środowiskowych będą uczestniczące w realizacji projektu sejmiki wojewódzkie. Uczestnikami debat środowiskowych (łącznie 870 osób) będą przede wszystkim osoby niepełnosprawne, ale także osoby z ich najbliższego otoczenia. Uczestnicy debat odegrają w projekcie rolę środowiskowych doradców programowych, dlatego zostaną wskazani przez organizacje członkowskie ON oraz organizacje działające na ich rzecz. Średnio w jednej debacie środowiskowej udział weźmie 29 doradców programowych.

Ważnym działaniem projektowym w 2016 r. będzie również seria tematycznych debat doradczo-programowych. W trakcie debat tematycznych odbędą się pogłębione konsultacje z ekspertami, naukowcami i praktykami dysponującymi bogatą wiedzą i doświadczeniem w przedmiocie debaty. Odegrają oni w projekcie rolę tematycznych doradców programowych. Tematykę debat wyznaczą kolejne artykuły KPON. Przeprowadzonych zostanie 28 debat tematycznych na poziomie ogólnokrajowym. Średnio w jednej debacie udział weźmie 29 tematycznych doradców programowych.

Wszystkie debaty tematyczne odbędą się w Warszawie, ale uczestniczyć w nich będą eksperci z całego kraju. Organizatorem tych debat będzie Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych.

Wyniki debat środowiskowych i tematycznych wykorzystane zostaną w opracowaniu tzw. produktów końcowych projektu. We wszystkich środowiskowych i tematycznych debatach doradczo-programowych wezmą udział eksperci zagraniczni, przede wszystkim z Europejskiego Forum Osób Niepełnosprawnych, dysponujący nowoczesną wiedzą i doświadczeniem dotyczącymi wdrażania KPON w różnych obszarach i w różnych środowiskach osób z niepełnosprawnościami.

Działania projektowe prowadzone w 2016 r. obejmą, poza debatami, wykonanie służących realizacji celu głównego projektu niezbędnych analiz statystycznych, politologicznych i prawnych oraz badań socjologicznych. Cel główny realizowanego projektu sformułowany został zgodnie z wymogami konkursowymi Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014 – 2020. Celem tym jest stan, w którym podmioty polityk publicznych uczestniczące w procesie wdrażania Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych w Polsce będą dysponowały, niezbędnym dla skutecznego przebiegu tego procesu, potencjałem programowo-planistycznym obejmującym:

• aktualną wiedzę na temat barier stanowiących źródło dyskryminacji i utrudniających osobom niepełnosprawnym pełne uczestnictwo w funkcjonowaniu społecznym, w kontekście realizacji praw wynikających z KPON;
• wiedzę na temat istniejących barier prawnych, administracyjnych i organizacyjnych występujących w procesie wdrażania postanowień KPON;
• wytyczone pożądane kierunki zmian mające na celu usuwanie wskazanych barier;
• sformułowane rekomendacje konkretnych zmian w zakresie dostosowania polityk publicznych do postanowień i wymogów KPON.

W pierwszym roku realizacji projektu, osiągnięcie jego celu ogólnego wymaga wykonania tzw. „Raportu syntetycznego”, który obejmie następujące cztery części:

1. Priorytety strategiczne procesu wdrażania KPON w Polsce
2. Bariery występujące w obszarach wdrażania KPON oraz kierunki działań służące ich eliminacji
3. Problemy wdrażania KPON z perspektywy osób niepełnosprawnych i propozycje ich rozwiązania – synteza raportów środowiskowych
4. Plan działań dla polityk publicznych i ich koordynacji zapewniającej komplementarność i spójność polityk publicznych.

W drugim roku realizacji projektu, osiągnięciu jego celu głównego służyć będzie opracowanie „Zbioru rekomendacji zmian w zakresie dostosowania polityk publicznych do postanowień KPON”. Rekomendacje zawarte w tym zbiorze będą obejmować propozycje konkretnych zmian o charakterze polityczno-programowym oraz prawnym. Przygotowanie tych rekomendacji również odbędzie się przy bezpośrednim zaangażowaniu i udziale dziesięciu środowisk osób z niepełnosprawnościami, zgodnie ze zobowiązaniami zawartymi w pkt. 3 Art. 4 KPON postulującymi konsultacje z osobami z niepełnosprawnościami przy tworzeniu i wdrażaniu ustawodawstwa oraz polityki służących wdrażaniu Konwencji.

Realizacja projektu w drugim roku obejmie więc:

• opracowanie, na podstawie „Raportu syntetycznego”, propozycji rekomendacji o charakterze prawnym i polityczno-programowym dotyczących niezbędnych zmian w zakresie dostosowania odpowiednich polityk publicznych do postanowień KPON;
• przeprowadzenie środowiskowych debat konsultacyjnych dot. proponowanych rekomendacji. Przeprowadzonych zostanie 40 takich debat w całym kraju: w czterech punktach po 10 środowiskowych debat konsultacyjnych. Uczestnikami debat będą reprezentanci organizacji członkowskich osób z niepełnosprawnościami oraz organizacji działających na ich rzecz. Poza osobami z niepełnosprawnościami w debatach wezmą udział ich opiekunowie, przedstawiciele otoczenia pracującego na ich rzecz oraz praktycy zajmujący się problematyką niepełnosprawności w obszarze poszczególnych polityk publicznych.
• przeprowadzenie tematycznych debat konsultacyjnych w sprawie propozycji zmian prawnych i polityczno-programowych w 24 politykach publicznych. Debaty tematyczne zostaną przeprowadzone w gronie ekspertów i będą poświęcone zaopiniowaniu propozycji rekomendacji do poszczególnych polityk publicznych służących ich dostosowaniu do postanowień KPON. Przeprowadzonych zostanie 20 tematycznych debat konsultacyjnych na poziomie ogólnokrajowym. Dorobek środowiskowych i tematycznych debat konsultacyjnych zostanie przedstawiony w postaci raportów i wykorzystany dla przygotowania ocen przewidywanych skutków społeczno-gospodarczych proponowanych regulacji i ostatecznych wersji rekomendacji. Zakłada się, że w środowiskowych i tematycznych debatach konsultacyjnych wezmą udział te same osoby, które brały udział w debatach doradczo-programowych;
• wykonanie ocen przewidywanych skutków społeczno-gospodarczych dla proponowanych rekomendacji;
• opracowanie ostatecznych wersji rekomendacji, tj. rozwiązań pozaprawnych oraz projektów aktów normatywnych zgodnie z zasadami techniki prawodawczej wraz z uzasadnieniem.

Realizowany projekt pozwoli nie tylko na zbudowanie potencjału programowo-planistycznego podmiotów polityk publicznych, ujętego w celu głównym projektu, ale także przyniesie dużą wartość dodaną w postaci:

• zaawansowanego procesu formowania potencjału organizacyjnego. Wykrystalizują się bowiem podmioty zaangażowane w proces wdrażania na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym, a także ich pozycja i funkcje w procesie wdrożeniowym;
• potencjału kadrowego dla procesu wdrażania KPON. Przebieg projektu będzie stwarzał naturalne warunki dla wyłonienia się grupy liderów procesu wdrożeniowego;
• potencjału społecznego, rozumianego jako zdolność do wertykalnej i horyzontalnej współpracy i wzajemnego wspierania się poszczególnych podmiotów w procesie wdrażania KPON. Nawiązane zostaną relacje i ukształtują się reguły współpracy pomiędzy poszczególnymi szczeblami wdrożeniowymi;
• potencjału komunikacyjnego. Uformują się bowiem kanały, sposoby i więzi komunikacyjne pomiędzy szczeblami, podmiotami, zespołami merytorycznymi i osobami zaangażowanymi w proces wdrożeniowy;
• nawiązanej trwałej współpracy międzynarodowej w dziedzinie wdrażania KPON, w tym zagranicznego wsparcia informacyjnego i naukowo-badawczego dla procesu wdrażania KPON oraz dostępu do doświadczeń innych krajów i ich najlepszych praktyk;
• włączenia się w główny nurt światowego procesu wdrażania KPON i wzmocnienia poprzez to procesu wdrażania KPON w Polsce.

Wartość projektu „Wdrażanie Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych – wspólna sprawa” wynosi 12 287 124 zł, w tym wkład Funduszy Europejskich – 10 355 588 zł.